ارتودنسی چیست؟
ارتودنسی ثابت و متحرک یک رویکرد درمانی دندان پزشکی است که برای بیمارانی استفاده میشود که نحوه قرارگیری دندانهای آنها در دهان به خاطر کوچک بودن فک نامناسب است (مال اکلوژن) و دندانها به صورت صحیح قرار نگرفته اند و به همین دلیل بیمار با مشکل در هنگام جویدن یا گاز گرفتن مواجه میشود. روش درمانی ارتودنسی دندان شامل درمان و کنترل جنبه‌های مختلف رشد فک و صورت (ارتوپدی فک و صورت) و بهبود ظاهر دندان ها نیز می باشد.
علت نامنظم بودن دندان ها در افراد چیست؟
الف) عوامل ارثی
- عدم تطابق در اندازه فک بالا و پایین
اگر طرح دندان های بالایی به صورتی باشد که استخوان فک بالا طولانی تر از استخوان فک پائینی باشد میتواند باعث ایجاد دندان های نامنظم شود
اگراستخوان فک بالایی کوچکتر باشد نیش معکوس میتواند باعث ایجاد دندان های نامنظم شود - عدم تطابق در دندان و اندازه فک
اگر اندازه دندان ها بیش از حد بزرگ باشد، و یا اندازه فک خیلی کوچک باشد، ممکن است فک فضای کافی برای تمام دندان ها نداشته باشد و منجر به شلوغی دندان شود برعکس اگر اندازه دندانها خیلی کوچک باشد یا اندازه فک خیلی بزرگ باشد فضاهای بین دندانها همترازی بین دندانها را دچار مشکل میکند - تعداد غیر طبیعی دندان
به طور معمول باید به جز دندان عقل 28 دندان در هر فک وجود داشته باشد اگر تعداد دندانها بیشتر از حد معمول باشد فضای کافی برای دندان ها در فک وجود نخواهد داشت و اگر کمبود دندانها بیش از حد باشد وجود فضای خالی بین دندانها همترازی دندانها را از بین میبرد
ب) عوامل محیطی
- از دست دادن زود هنگام دندان های شیری
اگر دندان های شیری را زودتر از موعد مقرر از دست بدهید دندان های مجاور به سمت دندانهای ازدست رفته مهاجرت میکنند و فضای انها را اشغال میکنند شکاف کوچک از اینکه دندان بتواند در موقعیت درست خود رشد کند جلوگیری میکند - عادات بد
عادات بد مثل مکیدن انگشتان و گاز گرفتن مداد میتواند فشار بر روی دندانها ایجاد کند و انها را در یک موقت نارست قرار دهد - پوسیدگی دندان
پوسیدگی شدید در سطح دندان میتواند به دندانهای مجاور سرایت کند و فضای بین دندانها را از بین ببرد و دندانها را نامنظم کند - بیماری لثه
بیماری های شدید لثه معمولا در بزرگسالان رخ میدهد و باعث میشود استخوان نتواند به طور کامل از دندان حمایت کند و دندان در جای نادرستی قرار بگیرد
از دست دادن دندانها به دلیلی بیماری های دهان و یا ضربه نیز میتواند دندانها را به جای نامناسب براند
انواع ارتودنسی کدامند؟
ارتودنسی به جهات گوناگون به چند دسته تقسیم می شود
- ارتودنسی ثابت:
رایجترین نوع ارتودنسی مورد استفاده، ارتودنسی ثابت است. از این روش زمانی استفاده می گردد که دقت عملکرد برای پزشک اهمیت داشته باشد. هر چند در این حالت بیمار میتواند بطور عادی غذا بخورد، اما باید از مصرف بعضی غذاها و نوشیدنی‌ها در زمان استفاده از ارتودنسی ثابت اجتناب کرد. برای مثال نوشیدنی‌های حاوی کربونات، شیرینی سفت یا تافی از مواردی است که فرد باید از مصرف آنها خودداری کند. افرادی که در فعالیت‌های ورزشی شرکت میکنند باید دندانپزشک را در جریان قرار دهند تا در صورت لزوم محافظ‌های لثه خاص برایشان تجویز شود.
رایجترین نوع ارتودنسی ثابت، از براکت استفاده می کند. دندانپزشک بندها را اطراف دندان می بندد، و از آن برای محکم نگهداشته ابزارهای ارتودنسی دیگر در محل خود استفاده می گردد.
از براکت ها برای ایجاد اتصال در جلوی دندانهای بیمار استفاده میشود. سیم‌ها به شکل یک کمان از داخل پلاک رد شده و به بندها محکم بسته می شود. با سفت شدن سیم‌های کمانی، دندانهای فرد کشیده می‌شوند و بدین صورت به سمت محل صحیح قرارگیری حرکت میکنند. بیمار باید ماهی یک بار برای اصلاح وضعیت اورینگ های پلاستیکی به دندانپزشک مراجعه کند. دوره درمان در این حالت میتواند برای چند ماه تا چند سال ادامه داشته باشد، اما در مورد این مسئله که درمان ارتودنسی دقیقا چقدر طول می کشد، تنها دندانپزشک پس از بررسی وضعیت بیمار می تواند طول درمان را مشخص کند. کودکان معمولاً ترجیح می‌دهند از اورینگ های ارتودنسی رنگی استفاده کنند، در حالی که بزرگسالان انواع شیشه ای مانند و شفاف را ترجیح می‌دهند. - ارتودنسی متحرک:
از ارتودنسی متحرک دندان برای درمان مشکلات جزئی همچون جلوگیری از مکیدن شست یا اصلاح انحراف کم دندانها استفاده میشود. هنگام استفاده از این روش می‌توان لوازم ارتودنسی را برای تمیز کردن پس از غذا خوردن یا برای نخ دندان کشیدن از دهان خارج کرد. در مواردی، ممکن است دندانپزشک به بیمار توصیه کند در هنگام انجام فعالیت‌های مانند نواختن یک ساز بادی یا دوچرخه سواری ارتودنسی متحرک را از دهان خود خارج کند. - ارتودنسی نامرئی:
ارتودنسی نامرئی دندان از مواد پلاستیک شفاف و سخت برای ردیف کردن دندانها استفاده میکند. در این رابطه برای بیماران از انواع نسبتاً متفاوتی استفاده میشود. هر مجموعه از این ارتودنسی برای دو هفته قبل از جایگزینی آن با مجموعه جدید استفاده می گردد. ارتودنسی نامرئی از پلاستیک شفاف ساخته شده و به همین خاطر تقریباً غیر قابل رویت است. به این ترتیب اطرافیان بیمار اصلا متوجه نمی‌شود که وی از این درمان برای ردیف کردن دندانهای خود استفاده کرده است. این پلاستیک های شفاف در هر روز باید برای 22 تا 23 ساعت مورد استفاده قرار گیرد تا بهترین نتایج ممکن حاصل شود. این ارتودنسی را می‌توان به راحتی برای غذا خوردن، نوشیدن، مسواک زدن و نخ دندان کشیدن از دهان خارج کرد. برای استفاده از این روش باید همه دندانهای دائمی رشد کرده باشد.
مزایای استفاده از درمان به روش ارتودنسی چیست؟
نتایج ارتودنسی و تأثیر بر چهره:اصلاح ناهماهنگی و روی هم قرار نگرفتن دندانها غالباً لبخندی زیباتر و جذاب‌تر را به ارمغان می‌آورد که بدون شک تأثیر بسزایی در افزایش اعتماد به نفس فرد دارد.
پیشگیری از پوسیدگی: ارتودنسی دندان سلامت بیشتر دهان را نیز به دنبال دارد. تمیز کردن دندانهای کج، پیش آمده، روی هم افتاده یا نامرتب بسیار دشوارتر از مسواک زدن دندان‌هایی صاف و ردیف است. از آنجایی که دندانها خوب تمیز نمی‌شود، پلاک ایجاد میشود و در نتیجه فرد به بیماری لثه، پوسیدگی دندان مبتلا میشود و حتی دندان خود را از دست میدهد. درمان ارتودنسی دندان این عارضه‌ها را اصلاح میکند تا راحت‌تر بتوان دندانها را مسواک زد.
پیشگیری از مشکلات ناشی از تراز نبودن دندانها: روی هم نیامدن دندانها میتواند در حرکت‌های مربوط به جویدن و صحبت کردن اختلال ایجاد کند و باعث فرسایش غیرطبیعی مینای دندان شود که به نوبه خود انجام درمان‌های زیبایی تجدید کننده پرهزینه‌ای مانند روکش یا اصلاح تاج دندان را ضروری می‌سازد. از این گذشته فک بالا و یا فک پایین نیز دچار مشکل میشود. درمان ارتودنسی احتمال بروز این مشکلات را کاهش میدهد.
مراحل درمان به روش ارتودنسی چیست؟
مراحل ارتودنسی دندان در ادامه ذکر شده است، هر کدام از این مراحل شامل چندین اقدام دندان پزشک می باشد که به طور کامل در این مقاله شرح داده شده است.
- 1 – رادیوگرافی و قالب‌گیری
معمولاً عکس رادیوگرافی پانورامیک دهان (عکس تمام دندانها) و عکس هر یک از دندانها به صورت جداگانه لازم است.
ممکن است از چهره، دندانها و دهان نیز عکس گرفته شود، بنابراین روز عکسبرداری به ظاهر خود برسید! این عکس‌ها بخشی از پرونده دائمی شما خواهند بود!
متخصص ارتودنسی دندان قالب‌هایی را از دندانهای بالا و سپس پایین تهیه میکند. حین قالب گرفتن احساس می‌کنید که دهان‌تان با ماده بتونه مانند پر شده است، اما کافی است فقط 30 ثانیه طاقت بیاورید؛ عمل قالب‌گیری بسیار ساده و کوتاه است، اگر به راحتی دچار حالت تهوع می‌شوید، سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و از راه بینی نفس بکشید. - 2 – اقدامات اولیه
متخصص ارتودنسی دندان پس از بررسی تصاویر رادیوگرافی و قالب‌ها، برنامه درمانی مناسب را طرح‌ریزی میکند.
چنانچه فضای بین دندانهای خاص بسیار کم باشد، احتمالاً باید پیش از ادامه روند ارتودنسی، جداکننده‌های فلزی یا پلاستیکی بین دندان‌های‌تان قرار داده شود.
شاید لازم باشد تعدادی از دندان‌های‌تان را بکشید. در برخی موارد در طول روند درمان، و نه در آغاز آن، این کار ضرورت می‌یابد.
باید دندان‌های‌تان کاملاً تمیز شوند.
اگر دندان‌های‌تان حساس است، دست کم به مدت دو هفته از خمیردندان سنسوداین یا خمیردندان‌های مشابه استفاده کنید تا حساسیت برطرف شود.
هر گونه مشکل اطراف دندانی باید پیش از گذاشتن براکت درمان شود؛ حفره‌های پوسیدگی پر شود و مواردی از این دست.
در صورت ضرورت عمل جراحی فک، این عمل باید پیش از گذاشتن براکت انجام شود؛ هر چند گاهی اوقات پس از ارتودنسی دندان صورت می‌گیرد. زمان عمل بسته به شرایط هر بیمار با بیمار دیگر تفاوت میکند. - 3 – قرار دادن براکت
متخصص ارتودنسی دندان یا دستیار دندانپزشک دندانها را خشک میکند و آنها را با اسید مخصوص سفید کننده‌ای می‌شوید که مزه‌ی ناخوشایندی شبیه به چسب دارد؛ سعی کنید این اسید را روی زبان‌تان نگه ندارید. این ماده سطح دندانها را برای پیوند یافتن با “سیمان” نگه دارنده براکت‌ها آماده میکند.
براکت‌ها روی دندانها قرار داده می‌شوند و سپس به سرعت، نور پلاسما با شدت بالا روی سطح براکت تابانده میشود تا پیوند شکل بگیرد.
سیم (سیم قوسی) از میان تمام براکت‌ها به گونه‌ای می‌گذرد که به گونه فشار نیاورد. اگر احساس کردید که سیم ارتودنسی دندان درون گونه‌تان فرو می‌رود به متخصص بگویید تا سیم را کوتاه کند.
کش‌های کوچکی (قطعه‌های مسدود کننده حلقه‌های دایره‌ای شکل) روی براکت‌ها قرار داده میشود تا آنها را روی سیم نگه دارد و حس فشار ایجاد کند. البته در صورت استفاده از براکت‌های سلف لیگیت نیازی به کش نیست. - 4 – تنظیم ماهانه ارتودنسی دندان
براکت را باید هر 4 تا 6 هفته یک‌بارتنظیم کرد. در این مراجعه‌های هفتگی که بیست دقیقه بیشتر وقت نمی‌گیرد، متخصص ارتودنسی دندان کش‌های قبلی (قطعه‌های مسدود کننده) و گاهی سیم را نیز درمی‌آورد. ممکن است این کار کمی دردناک باشد که علت آن بیش از هر چیز فشار روی دندانها است.
پس از تنظیم، دندانها تا چند ساعت یا چند روز درد خواهد کرد. در طول این مدت، غذای نرم میل کنید و مواظب خودتان باشید. تا زمان سر رسیدن مراجعه بعدی، درد دندان‌های‌تان کاملاً فروکش خواهد کرد. - 5 – درآوردن براکت
درآوردن براکت ساده‌تر و سریع‌تر از آنچه که فکر می‌کنید انجام میشود. دندانپزشک یا متخصص ارتودنسی دندان هنگامی که زمان درآوردن براکت فرا برسد، قوس روی پشت براکت‌ها را با سیم‌چین مخصوص میبرد و به این ترتیب پیوند متصل کننده بین براکت و دندان از بین می‌رود. این حرکت به رغم صدای بلندش، دردی را پدید نمی‌آورد.
تمام براکت‌ها از روی دندانها کنده می‌شوند و لایه‌ای از پلاستیک پیوندی را روی دندان به جا می‌گذارند. سپس دندانپزشک با استفاده از یک وسیله دستی با سرعت بالا پلاستیک را از روی دندانها پاک میکند و تمام محل‌های برداشتن پلاستیک را با مینا پوشش میدهد و در نهایت پولیش میکند. - 6 – پلاک!
ماه‌ها یا سال‌های متوالی و هزینه هنگفتی را صرف کرده‌اید، رنج و دردسر را به جان خریده‌اید تا دندان‌هایی صاف و مرتب داشته باشید و به تازگی از تحمل آن در دهان راحت شده‌اید. اما در واقع این پایان کار نیست چون باید پلاک بگذارید تا دندانها در موقعیت جدیدشان باقی بمانند. استفاده از پلاک مطابق دستور متخصص ارتودنسی دندان، به ویژه ظرف یک سال نخست پس از درآوردن براکت، اهمیت زیای دارد، چون حدوداً 9 ماه طول می‌کشد تا رباط‌های (لیگامان‌های) اطراف دندان موقعیت جدیدشان را به خاطر بسپارند. اگر از پلاک خود به طور منظم استفاده نکنید، دندان‌های‌تان جابه‌جا خواهد شد. بسیاری از افراد پس از گذشت یک سال تنها شب‌ها، آن هم چند شب در هفته، از پلاک استفاده میکنند تا مطمئن شوند که لبخند جدید زیبایشان را از دست نخواهند داد.
طول دوره درمان به روش ارتودنسی چقدر است؟
در پاسخ به این سوال که ارتودنسی چقدر طول می کشد باید گفت با توجه به منحصر به فرد بودن هر دهان و شدت نامرتبی دندانها، نمی‌توان بازه زمانی مشخصی را برای درمان ارتودنسی دندان تعیین کرد. عامل‌های متعددی، از جمله میزان نامرتب بودن، سن، سلامت دندانها و روش ارتودنسی خاص انتخاب شده، بر طول دوره درمان تأثیر می‌گذارد. بااین وجود، درمان متداول معمولاً بین 12 تا 36 ماه زمان میبرد.
هزینه درمان به روش ارتودنسی چقدر است؟
قیمت و هزینه ارتودنسی دندان هر بیمار با بیمار دیگر متفاوت است و معمولاً بر اساس پیچیدگی درمان و مواد استفاده شده در طول درمان تعیین میشود.
چنانچه در نظر دارید ارتودنسی دندان انجام دهید، بهتر است پیش از شروع درمان با متخصص ارتودنسی در مورد هزینه آن صحبت کنید.
هزینه درمان‌های ارتودنسی بستگی به میزان مشکل و نوع ارتودنسی دندان دارد. در صورتیکه درمان‌های مرحله اول با پلاک‌های متحرک انجام شود هزینه و قیمت این درمان کمتر خواهد بود، البته بسته به شدت مشکل و تعداد پلاک‌های مورد استفاده این هزینه متفاوت خواهد بود.